Mã độc là gì? 7 mã độc nguy hiểm với website WordPress

Hiểu rõ về mã độc là gì và cách bảo vệ trang web WordPress của bạn khỏi các loại mã độc nguy hiểm. Giảm thiểu nguy cơ tấn công hiệu quả.

WordPress là một trong những nền tảng quản lý nội dung phổ biến nhất, nhưng cũng là mục tiêu hấp dẫn cho các cuộc tấn công mã độc.

Việc hiểu rõ về các loại mã độc và cách chúng lây nhiễm là rất quan trọng để bảo vệ trang web WordPress của bạn. Từ đó thực hiện các biện pháp bảo vệ, bạn có thể giảm thiểu nguy cơ bị tấn công bằng và bảo vệ trang web WordPress của mình.

Dưới đây là một số loại mã độc phổ biến, cách chúng lây nhiễm vào trang web WordPress và cách phòng tránh chúng.


Mã độc là gì?

Mã độc trên WordPress là phần mềm độc hại được thiết kế để xâm nhập và gây hại cho trang web, thường thông qua các lỗ hổng bảo mật. Với sự phổ biến của WordPress, mã độc trở thành một trong những mối đe dọa lớn nhất đối với các quản trị viên web.

Mã độc có thể xâm nhập vào WordPress thông qua các lỗ hổng trong mã nguồn, plugin hoặc chủ đề không an toàn. Kẻ tấn công thường lợi dụng các lỗ hổng bảo mật để chèn mã độc vào các file PHP hoặc thư mục uploads.


1. Backdoors

Backdoor là một loại mã độc cho phép kẻ tấn công truy cập vào hệ thống hoặc trang web mà không cần thông qua các phương thức xác thực thông thường.

Trên WordPress, backdoor thường được cài đặt thông qua các lỗ hổng bảo mật trong:

  • Plugin
  • Theme
  • Mã nguồn WordPress

Khi một backdoor được cài đặt vào trang web WordPress, kẻ tấn công có thể thực hiện nhiều hành động độc hại, bao gồm:

  • Thực thi mã tùy ý: Kẻ tấn công có thể chạy mã PHP tùy ý trên máy chủ, cho phép họ kiểm soát hoàn toàn trang web.
  • Tạo tài khoản quản trị mới: Kẻ tấn công có thể tạo tài khoản quản trị mới để duy trì quyền truy cập vào trang web.
  • Chuyển hướng người dùng: Backdoor có thể được sử dụng để chuyển hướng người dùng đến các trang web độc hại khác.
  • Đánh cắp thông tin: Kẻ tấn công có thể thu thập thông tin nhạy cảm từ cơ sở dữ liệu của trang web.

Dấu hiệu nhận biết website WordPress bị nhiễm Backdoor

Việc phát hiện sớm một cuộc tấn công backdoor là rất quan trọng để bảo vệ trang web của bạn. Dưới đây là một số dấu hiệu rõ ràng cho thấy trang web WordPress của bạn có thể đã bị nhiễm mã độc backdoor:

1. Xuất hiện các tệp tin lạ trong mã nguồn của WordPress

  • Kiểm tra thư mục: Nếu bạn thấy các tệp tin lạ hoặc không quen thuộc trong thư mục gốc của WordPress, đặc biệt là trong các thư mục như /wp-content//wp-includes/, hoặc /wp-admin/, đây có thể là dấu hiệu của mã độc.
  • Tệp tin có tên lạ: Các tệp tin có tên không rõ ràng hoặc có phần mở rộng không quen thuộc (như .php.txt, hoặc .js) có thể là mã độc được cài đặt bởi kẻ tấn công.
  • Sự thay đổi trong kích thước tệp: Nếu một tệp tin mà bạn không nhớ đã thay đổi kích thước hoặc nội dung mà không có lý do rõ ràng, hãy kiểm tra kỹ lưỡng.

2. Nội dung trang web bị thay đổi hoặc có các liên kết không mong muốn

  • Nội dung không đúng: Nếu bạn thấy nội dung trang web của mình bị thay đổi mà bạn không thực hiện, như thêm văn bản hoặc hình ảnh không liên quan, đây có thể là dấu hiệu của mã độc.
  • Liên kết lạ: Xuất hiện các liên kết không mong muốn hoặc chuyển hướng đến các trang web độc hại. Điều này không chỉ làm giảm trải nghiệm người dùng mà còn có thể ảnh hưởng đến SEO của bạn.
  • Popup hoặc quảng cáo không mong muốn: Nếu trang web của bạn bắt đầu hiển thị quảng cáo hoặc popup không mong muốn, điều này có thể là kết quả của mã độc.

3. Không thể truy cập vào trang quản trị WordPress

  • Lỗi đăng nhập: Nếu bạn không thể đăng nhập vào trang quản trị WordPress của mình, có thể tài khoản của bạn đã bị kẻ tấn công chiếm đoạt hoặc mã độc đã thay đổi thông tin đăng nhập.
  • Trang quản trị bị khóa: Một số backdoor có thể chặn quyền truy cập vào trang quản trị, khiến bạn không thể quản lý trang web của mình.
  • Lỗi 403 hoặc 404: Nếu bạn nhận được thông báo lỗi khi cố gắng truy cập trang quản trị, điều này có thể cho thấy có vấn đề bảo mật.

4. Nhận được cảnh báo từ nhà cung cấp hosting về mã độc

  • Thông báo từ nhà cung cấp: Nếu nhà cung cấp hosting của bạn gửi thông báo cảnh báo về việc phát hiện mã độc hoặc hoạt động đáng ngờ trên trang web của bạn, hãy xem xét kỹ lưỡng.
  • Khóa tài khoản: Một số nhà cung cấp hosting có thể tạm thời khóa tài khoản của bạn nếu họ phát hiện mã độc, điều này sẽ ngăn bạn truy cập vào trang web cho đến khi vấn đề được giải quyết.
  • Khuyến nghị từ nhà cung cấp: Nhà cung cấp hosting có thể cung cấp hướng dẫn hoặc công cụ để quét và loại bỏ mã độc. Hãy làm theo các hướng dẫn này để bảo vệ trang web của bạn.

5. Tăng cường lưu lượng truy cập bất thường

  • Lưu lượng truy cập không bình thường: Nếu bạn thấy lưu lượng truy cập tăng đột ngột mà không có lý do rõ ràng, điều này có thể là kết quả của một cuộc tấn công hoặc mã độc đang hoạt động.
  • Thống kê truy cập không bình thường: Kiểm tra các công cụ phân tích web của bạn (như Google Analytics) để xem có bất kỳ nguồn truy cập nào không quen thuộc hoặc không hợp lệ.

Cách phòng tránh Backdoor trên website WordPress

Để bảo vệ trang web WordPress của bạn khỏi các cuộc tấn công backdoor, bạn cần thực hiện một loạt các biện pháp bảo mật. Dưới đây là các cách hiệu quả để phòng tránh backdoor:

1. Cập nhật thường xuyên

  • Cập nhật WordPress: Luôn sử dụng phiên bản mới nhất của WordPress. Các bản cập nhật thường xuyên chứa các bản vá bảo mật quan trọng giúp khắc phục các lỗ hổng.
  • Cập nhật plugin và chủ đề: Đảm bảo rằng tất cả các plugin và chủ đề cũng được cập nhật. Các phiên bản cũ có thể chứa mã độc hoặc lỗ hổng bảo mật.

2. Sử dụng plugin bảo mật

  • Cài đặt plugin bảo mật: Sử dụng các plugin như Wordfence, Sucuri Security hoặc iThemes Security để quét mã độc và bảo vệ trang web của bạn. Những plugin này cung cấp các tính năng như tường lửa, quét malware và phát hiện các hoạt động đáng ngờ.
  • Quét định kỳ: Thực hiện quét định kỳ để phát hiện và loại bỏ mã độc kịp thời.

3. Thay đổi mật khẩu mạnh

  • Mật khẩu phức tạp: Sử dụng mật khẩu mạnh cho tài khoản quản trị WordPress và các tài khoản khác liên quan đến trang web. Mật khẩu nên bao gồm chữ hoa, chữ thường, số và ký tự đặc biệt.
  • Xác thực 2 bước (2FA): Kích hoạt xác thực hai yếu tố để tăng cường bảo mật cho tài khoản của bạn. Điều này yêu cầu người dùng nhập mã xác thực từ một ứng dụng bên ngoài ngoài mật khẩu.

4. Giới hạn quyền truy cập

  • Quyền người dùng: Chỉ cấp quyền cần thiết cho người dùng. Tránh cấp quyền quản trị cho những người không cần thiết.
  • Giới hạn số lần đăng nhập: Thiết lập giới hạn số lần đăng nhập sai để ngăn chặn các cuộc tấn công brute force.

5. Kiểm tra mã nguồn

  • Kiểm tra tệp tin: Thường xuyên kiểm tra mã nguồn của bạn để phát hiện các tệp tin lạ hoặc không quen thuộc. Nếu phát hiện tệp tin nghi ngờ, hãy xóa ngay lập tức.
  • Xem xét các thay đổi: Theo dõi các thay đổi trong mã nguồn, đặc biệt là trong các tệp như wp-config.php và .htaccess.

6. Sao lưu định kỳ

  • Sao lưu dữ liệu: Thực hiện sao lưu định kỳ cho toàn bộ trang web, bao gồm cơ sở dữ liệu và các tệp tin. Nếu trang web bị nhiễm mã độc, bạn có thể khôi phục lại từ bản sao lưu.
  • Lưu trữ bản sao an toàn: Đảm bảo rằng các bản sao lưu được lưu trữ ở nơi an toàn và không bị ảnh hưởng bởi mã độc.

7. Sử dụng hosting an toàn

  • Chọn nhà cung cấp hosting uy tín: Sử dụng dịch vụ hosting có chính sách bảo mật tốt và hỗ trợ bảo vệ trang web khỏi các cuộc tấn công.
  • Bảo mật máy chủ: Đảm bảo rằng máy chủ của bạn được cấu hình đúng cách và có các biện pháp bảo mật như tường lửa và bảo vệ DDoS.

8. Theo dõi lưu lượng truy cập

  • Phân tích lưu lượng truy cập: Sử dụng các công cụ phân tích để theo dõi lưu lượng truy cập vào trang web của bạn. Nếu phát hiện lưu lượng truy cập bất thường, hãy kiểm tra ngay lập tức.
  • Cảnh báo từ nhà cung cấp hosting: Lắng nghe các cảnh báo từ nhà cung cấp hosting về hoạt động đáng ngờ hoặc mã độc.

2. Trojan

Trojan, hay còn gọi là Trojan horse, là một loại mã độc được ngụy trang dưới dạng phần mềm hợp pháp hoặc plugin để lừa người dùng cài đặt.

Khi được cài đặt, Trojan có thể thực hiện các hành động độc hại mà không có sự đồng ý của người dùng, như đánh cắp thông tin cá nhân, kiểm soát hệ thống, hoặc lây nhiễm thêm mã độc khác.

Dấu hiện nhận biết khi website WordPress nhiễm Trojan

Khi một trang web WordPress bị nhiễm Trojan, có nhiều dấu hiệu rõ ràng mà bạn có thể nhận biết. Dưới đây là một số dấu hiệu phổ biến cho thấy trang web của bạn có thể đã bị nhiễm mã độc Trojan:

1. Nội dung trang web bị thay đổi

  • Bài viết lạ xuất hiện: Nếu bạn thấy các bài viết hoặc trang mới mà bạn không tạo ra, có thể trang web đã bị nhiễm Trojan.
  • Chèn mã lạ: Xuất hiện các đoạn mã hoặc iframe không mong muốn trong nội dung trang web, có thể dẫn đến các trang web độc hại.

2. Tự động chuyển hướng

  • Chuyển hướng đến trang web khác: Nếu trang web của bạn tự động chuyển hướng đến các trang không mong muốn hoặc trang quảng cáo, đây có thể là dấu hiệu của một cuộc tấn công Trojan.
  • Chuyển hướng chỉ trên một số thiết bị: Một số Trojan chỉ hoạt động trên thiết bị di động hoặc khi truy cập từ các trình duyệt nhất định.

3. Tăng lưu lượng truy cập bất thường

  • Lưu lượng truy cập tăng đột ngột: Nếu bạn nhận thấy lưu lượng truy cập vào trang web của mình tăng đột ngột mà không có lý do rõ ràng, điều này có thể cho thấy trang web đang bị lợi dụng để phát tán mã độc.

4. Cảnh báo từ nhà cung cấp hosting

  • Thông báo về mã độc: Nếu nhà cung cấp hosting của bạn gửi thông báo cảnh báo về việc phát hiện mã độc hoặc hoạt động đáng ngờ trên trang web của bạn, hãy xem xét kỹ lưỡng.
  • Khóa tài khoản: Một số nhà cung cấp có thể tạm thời khóa tài khoản của bạn nếu họ phát hiện mã độc, ngăn bạn truy cập vào trang web.

5. Thay đổi trong cơ sở dữ liệu

  • Cơ sở dữ liệu phình to bất thường: Nếu bạn thấy cơ sở dữ liệu của mình lớn hơn bình thường mà không có lý do rõ ràng, điều này có thể là dấu hiệu của việc bị nhiễm mã độc.
  • Nội dung trong cơ sở dữ liệu bị thay đổi: Kiểm tra các bảng trong cơ sở dữ liệu để phát hiện các thay đổi không mong muốn.

6. Xuất hiện các tệp tin lạ

  • Tệp tin không quen thuộc: Nếu bạn thấy các tệp tin hoặc thư mục lạ trong mã nguồn của WordPress, đặc biệt là trong các thư mục như wp-content, đây có thể là dấu hiệu của mã độc.
  • File .htaccess bị thay đổi: Kiểm tra tệp .htaccess để xem có bất kỳ mã lạ nào được chèn vào hay không.

7. Tăng cường hoạt động gửi email

  • Gửi thư rác từ trang web: Nếu bạn nhận thấy rằng trang web của bạn đang gửi email không mong muốn hoặc thư rác, điều này có thể cho thấy mã độc đang hoạt động.

Cách phòng tránh Trojan trên website WordPress

Để bảo vệ trang web WordPress của bạn khỏi các cuộc tấn công Trojan, bạn có thể thực hiện một số biện pháp bảo mật hiệu quả. Dưới đây là các cách phòng tránh Trojan:

1. Cập nhật thường xuyên

  • Cập nhật WordPress: Đảm bảo rằng bạn luôn sử dụng phiên bản mới nhất của WordPress. Các bản cập nhật thường xuyên chứa các bản vá bảo mật quan trọng giúp khắc phục các lỗ hổng mà kẻ tấn công có thể khai thác.
  • Cập nhật plugin và theme: Tương tự, hãy cập nhật tất cả các plugin và theme mà bạn đang sử dụng để đảm bảo rằng chúng không chứa lỗ hổng bảo mật.

2. Sử dụng plugin bảo mật

  • Cài đặt plugin bảo mật: Sử dụng các plugin như Wordfence, Sucuri Security hoặc MalCare để quét mã độc và bảo vệ trang web của bạn. Những plugin này cung cấp các tính năng như tường lửa, quét malware và phát hiện các hoạt động đáng ngờ .
  • Quét định kỳ: Thực hiện quét định kỳ để phát hiện và loại bỏ mã độc kịp thời. Các plugin bảo mật thường có tính năng quét tự động, giúp bạn phát hiện và xử lý kịp thời các mối đe dọa.

3. Tải xuống từ nguồn đáng tin cậy

  • Chọn plugin và theme uy tín: Chỉ cài đặt các plugin và theme từ các nguồn chính thức như WordPress.org hoặc các nhà phát triển uy tín. Tránh tải xuống từ các trang web không rõ nguồn gốc, vì chúng có thể chứa mã độc.
  • Kiểm tra đánh giá và phản hồi: Trước khi cài đặt, hãy xem xét đánh giá và phản hồi từ người dùng khác để đảm bảo rằng plugin hoặc theme đó an toàn.

4. Thay đổi mật khẩu mạnh

  • Sử dụng mật khẩu phức tạp: Đảm bảo rằng mật khẩu cho tài khoản quản trị WordPress của bạn là phức tạp và khó đoán. Mật khẩu nên bao gồm chữ hoa, chữ thường, số và ký tự đặc biệt.
  • Kích hoạt xác thực 2 bước (2FA): Sử dụng xác thực hai yếu tố để thêm một lớp bảo mật cho tài khoản của bạn. Điều này sẽ yêu cầu người dùng nhập mã xác thực từ một ứng dụng bên ngoài bên cạnh mật khẩu.

5. Giới hạn quyền truy cập

  • Quyền người dùng: Chỉ cấp quyền cần thiết cho người dùng. Tránh cấp quyền quản trị cho những người không cần thiết và thường xuyên kiểm tra danh sách người dùng.
  • Giới hạn số lần đăng nhập: Thiết lập giới hạn số lần đăng nhập sai để ngăn chặn các cuộc tấn công brute force.

6. Sao lưu định kỳ

  • Thực hiện sao lưu thường xuyên: Đảm bảo rằng bạn có bản sao lưu đầy đủ của trang web, bao gồm cả cơ sở dữ liệu và các tệp tin. Nếu trang web bị nhiễm mã độc, bạn có thể khôi phục lại từ bản sao lưu.
  • Lưu trữ bản sao an toàn: Đảm bảo rằng các bản sao lưu được lưu trữ ở nơi an toàn và không bị ảnh hưởng bởi mã độc.

7. Theo dõi lưu lượng truy cập

  • Phân tích lưu lượng truy cập: Sử dụng các công cụ phân tích để theo dõi lưu lượng truy cập vào trang web của bạn. Nếu phát hiện lưu lượng truy cập bất thường, hãy kiểm tra ngay lập tức.
  • Cảnh báo từ nhà cung cấp hosting: Lắng nghe các cảnh báo từ nhà cung cấp hosting về hoạt động đáng ngờ hoặc mã độc.

3. SQL Injection

SQL Injection (SQLi) là một kỹ thuật tấn công cho phép kẻ tấn công khai thác các lỗ hổng bảo mật trong ứng dụng web bằng cách chèn mã SQL độc hại vào các truy vấn SQL.

Kỹ thuật này thường xảy ra khi các ứng dụng không kiểm tra hoặc lọc dữ liệu đầu vào một cách đúng đắn, cho phép kẻ tấn công thực hiện các thao tác không hợp pháp trên cơ sở dữ liệu, như đánh cắp, sửa đổi hoặc xóa dữ liệu.

SQL Injection có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng, bao gồm:

  • Đánh cắp dữ liệu: Kẻ tấn công có thể truy cập và lấy cắp thông tin nhạy cảm như tên người dùng, mật khẩu, và thông tin thẻ tín dụng.
  • Sửa đổi hoặc xóa dữ liệu: Kẻ tấn công có thể thay đổi hoặc xóa dữ liệu trong cơ sở dữ liệu, gây ra thiệt hại cho tổ chức.
  • Chiếm quyền điều khiển hệ thống: Nếu kẻ tấn công có quyền truy cập cao, họ có thể kiểm soát toàn bộ hệ thống và thực hiện các hành động độc hại khác.

Cách tấn công site WordPress bằng SQL Injection

  1. Khai thác các trường nhập liệu: Kẻ tấn công có thể chèn mã SQL vào các trường nhập liệu như form đăng nhập, tìm kiếm, hoặc các trường khác mà ứng dụng không kiểm tra.
  2. Sử dụng URL để tiêm mã SQL: Kẻ tấn công có thể thay đổi các tham số trong URL để chèn mã SQL. Ví dụ, nếu một trang web có URL như http://example.com/products?id=1, kẻ tấn công có thể thay đổi thành http://example.com/products?id=1 OR 1=1 để lấy tất cả các bản ghi.
  3. Sử dụng công cụ tự động: Có nhiều công cụ tự động có sẵn mà kẻ tấn công có thể sử dụng để quét và khai thác các lỗ hổng SQL Injection trên các trang web WordPress.

Dấu hiệu nhận biết khi website WordPress bị nhiễm SQL Injection

Khi một website bị tấn công bằng SQL Injection, có một số dấu hiệu rõ ràng mà bạn có thể nhận biết. Dưới đây là những dấu hiệu phổ biến cho thấy trang web của bạn có thể đã bị nhiễm SQL Injection:

1. Thay đổi nội dung không mong muốn

  • Nội dung không xác định: Nếu bạn thấy các bài viết, trang hoặc nội dung mới xuất hiện mà bạn không tạo ra, đây có thể là dấu hiệu của việc kẻ tấn công đã truy cập và thay đổi dữ liệu trong cơ sở dữ liệu.
  • Liên kết lạ: Xuất hiện các liên kết không mong muốn hoặc chuyển hướng đến các trang web độc hại.

2. Thông báo lỗi SQL

  • Thông báo lỗi từ cơ sở dữ liệu: Nếu bạn nhận được thông báo lỗi liên quan đến SQL khi truy cập một trang, điều này có thể cho thấy rằng kẻ tấn công đang khai thác lỗ hổng SQL Injection. Các thông báo lỗi này thường chứa thông tin về cấu trúc cơ sở dữ liệu mà kẻ tấn công có thể sử dụng để tiếp tục tấn công.

3. Tăng lưu lượng truy cập bất thường

  • Lưu lượng truy cập đột ngột tăng: Nếu bạn nhận thấy lưu lượng truy cập vào trang web của mình tăng đột ngột mà không có lý do rõ ràng, điều này có thể là dấu hiệu của một cuộc tấn công SQL Injection đang diễn ra.

4. Thay đổi trong cơ sở dữ liệu

  • Cơ sở dữ liệu phình to bất thường: Nếu bạn thấy cơ sở dữ liệu của mình lớn hơn bình thường mà không có lý do rõ ràng, điều này có thể là dấu hiệu của việc bị nhiễm mã độc.
  • Dữ liệu bị xóa hoặc thay đổi: Kiểm tra xem có bất kỳ bản ghi nào trong cơ sở dữ liệu bị xóa hoặc thay đổi mà bạn không thực hiện hay không.

5. Cảnh báo từ nhà cung cấp hosting

  • Thông báo từ nhà cung cấp: Nếu nhà cung cấp hosting của bạn gửi thông báo cảnh báo về việc phát hiện mã độc hoặc hoạt động đáng ngờ trên trang web của bạn, hãy xem xét kỹ lưỡng.
  • Khóa tài khoản: Một số nhà cung cấp có thể tạm thời khóa tài khoản của bạn nếu họ phát hiện mã độc, ngăn bạn truy cập vào trang web.

6. Hoạt động đăng nhập bất thường

  • Tài khoản quản trị bị xâm phạm: Nếu bạn phát hiện rằng tài khoản quản trị của mình đã bị đăng nhập từ các địa chỉ IP hoặc vị trí không quen thuộc, có thể kẻ tấn công đã sử dụng SQL Injection để chiếm quyền truy cập.

Cách phòng tránh SQL Injection trên website WordPress

SQL Injection là một trong những mối đe dọa bảo mật lớn nhất đối với các ứng dụng web, bao gồm cả WordPress.

Để bảo vệ trang web của bạn khỏi các cuộc tấn công SQL Injection, dưới đây là một số biện pháp phòng tránh hiệu quả:

1. Sử dụng câu lệnh tham số (Parameterized Queries)

Sử dụng các câu lệnh tham số thay vì chèn trực tiếp dữ liệu vào câu lệnh SQL. Điều này giúp tách biệt mã SQL và dữ liệu, ngăn chặn kẻ tấn công chèn mã độc vào truy vấn.

2. Kiểm tra và xác thực dữ liệu đầu vào

Luôn kiểm tra và xác thực dữ liệu mà người dùng nhập vào trước khi sử dụng nó trong các truy vấn SQL. Sử dụng các hàm kiểm tra để đảm bảo rằng dữ liệu đầu vào là hợp lệ và an toàn.

3. Sử dụng ORM (Object-Relational Mapping)

Sử dụng các thư viện ORM giúp tự động hóa việc tạo truy vấn SQL an toàn, giảm thiểu rủi ro SQL Injection. ORM giúp bạn làm việc với cơ sở dữ liệu mà không cần phải viết mã SQL trực tiếp.

4. Cập nhật thường xuyên

Đảm bảo rằng WordPress, các plugin và theme luôn được cập nhật phiên bản mới nhất. Các bản cập nhật thường chứa các bản vá bảo mật quan trọng giúp khắc phục các lỗ hổng mà kẻ tấn công có thể khai thác.

5. Giới hạn quyền truy cập

Chỉ cấp quyền cần thiết cho tài khoản cơ sở dữ liệu và tránh sử dụng tài khoản quản trị cho các ứng dụng web. Điều này giúp giảm thiểu thiệt hại nếu một cuộc tấn công xảy ra.

6. Sử dụng tường lửa ứng dụng web (WAF)

Cài đặt tường lửa ứng dụng web để bảo vệ trang web khỏi các cuộc tấn công SQL Injection và các mối đe dọa khác. WAF có thể giúp phát hiện và ngăn chặn các yêu cầu độc hại trước khi chúng đến được ứng dụng của bạn.

7. Bảo mật file .htaccess

Thêm các quy tắc bảo mật vào file .htaccess để ngăn chặn các yêu cầu không hợp lệ. Ví dụ, bạn có thể chặn các phương thức HTTP không cần thiết hoặc các truy vấn có chứa từ khóa SQL độc hại.

<IfModule mod_rewrite.c>
RewriteEngine On
RewriteBase /
RewriteCond %{REQUEST_METHOD} ^(HEAD|TRACE|DELETE|TRACK) [NC]
RewriteRule ^(.*)$ - [F,L]
RewriteCond %{QUERY_STRING} (request|select|insert|union|declare) [NC]
RewriteRule ^(.*)$ - [F,L]
</IfModule>

8. Thực hiện sao lưu định kỳ

Thực hiện sao lưu thường xuyên cho toàn bộ trang web, bao gồm cả cơ sở dữ liệu. Nếu trang web bị tấn công, bạn có thể khôi phục lại từ bản sao lưu.


4. Phishing Scripts

Phishing scripts là mã độc được thiết kế để lừa người dùng cung cấp thông tin nhạy cảm như tên đăng nhập và mật khẩu.

Chúng thường được chèn vào trang web để tạo ra các trang giả mạo, khiến người dùng tin rằng họ đang truy cập vào một dịch vụ hợp pháp.

Cách hoạt động của Phishing Scripts trên WordPress

Các Phishing Scripts thường được cài đặt trên các trang web WordPress thông qua các lỗ hổng bảo mật trong mã nguồn, plugin hoặc chủ đề. Kẻ tấn công sẽ chèn các script này vào các trang web hợp pháp, tạo ra các trang giả mạo trông giống như các trang chính thức của WordPress hoặc các dịch vụ khác.

Khi người dùng truy cập vào các trang web bị nhiễm, họ sẽ bị chuyển hướng đến các trang web lừa đảo hoặc hiển thị các biểu mẫu yêu cầu nhập thông tin cá nhân. Các script này có thể được ẩn một cách tinh vi, khiến cho việc phát hiện trở nên khó khăn.

Dấu hiệu nhận biết website WordPress bị nhiễm Phishing Scripts

  • Xuất hiện các trang web lạ: Nếu bạn thấy các trang web hoặc bài viết mới không liên quan đến nội dung của trang web, đây có thể là dấu hiệu của việc bị nhiễm Phishing Scripts.
  • Chuyển hướng đến các trang web lừa đảo: Khi truy cập vào trang web, người dùng bị chuyển hướng đến các trang web không mong muốn hoặc các biểu mẫu yêu cầu nhập thông tin cá nhân.
  • Xuất hiện các liên kết lạ: Các liên kết lạ hoặc không liên quan đến nội dung của trang web có thể là dấu hiệu của việc bị nhiễm mã độc.
  • Cảnh báo từ Google: Nếu trang web của bạn bị Google cảnh báo là có nội dung lừa đảo, đây là dấu hiệu rõ ràng của việc bị nhiễm Phishing Scripts.

Cách phòng tránh nhiễm Phishing Scripts trên website WordPress

Để bảo vệ trang web WordPress của bạn khỏi các cuộc tấn công bằng Phishing Scripts, bạn có thể thực hiện một số biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

Dưới đây là các bước quan trọng để giảm thiểu nguy cơ nhiễm mã độc này:

1. Cập nhật thường xuyên

Cập nhật WordPress, plugin và theme: Đảm bảo rằng bạn luôn sử dụng phiên bản mới nhất của WordPress, các plugin và theme. Các bản cập nhật thường chứa các bản vá bảo mật quan trọng giúp khắc phục các lỗ hổng mà kẻ tấn công có thể khai thác.

2. Sử dụng plugin bảo mật

Cài đặt các plugin bảo mật: Sử dụng các plugin như Wordfence, Sucuri hoặc MalCare để quét và phát hiện mã độc. Những plugin này cung cấp các tính năng như bảo vệ tường lửa, quét malware và phát hiện các hoạt động đáng ngờ.

3. Thực hiện xác thực 2 bước (2FA)

Kích hoạt xác thực hai yếu tố: Đảm bảo rằng tất cả người dùng, đặc biệt là quản trị viên, đều phải xác thực 2 bước qua 2FA. Điều này giúp tăng cường bảo mật và ngăn chặn các cuộc tấn công lừa đảo.

4. Sử dụng SSL Encryption

Cài đặt chứng chỉ SSL: Sử dụng SSL để mã hóa dữ liệu truyền tải giữa người dùng và trang web của bạn. Điều này giúp ngăn chặn kẻ tấn công chặn và đánh cắp thông tin nhạy cảm.

5. Giáo dục người dùng

Đào tạo người dùng: Hướng dẫn người dùng cách nhận diện các cuộc tấn công lừa đảo và báo cáo các hoạt động đáng ngờ. Việc này rất quan trọng để giảm thiểu rủi ro từ các cuộc tấn công lừa đảo.

6. Kiểm tra các liên kết và email đáng ngờ

Kiểm tra các email đáng ngờ: Hãy cẩn thận với các email yêu cầu hành động khẩn cấp hoặc chứa các liên kết không quen thuộc. Kẻ tấn công thường sử dụng các email này để lừa người dùng nhập thông tin cá nhân.

7. Giới hạn quyền truy cập

Quyền người dùng: Chỉ cấp quyền cần thiết cho người dùng. Tránh cấp quyền quản trị cho những người không cần thiết và thường xuyên kiểm tra danh sách người dùng để phát hiện các tài khoản không xác định.

8. Thực hiện sao lưu định kỳ

Sao lưu thường xuyên: Đảm bảo rằng bạn có bản sao lưu đầy đủ của trang web, bao gồm cả cơ sở dữ liệu và các tệp tin. Nếu trang web bị nhiễm mã độc, bạn có thể khôi phục lại từ bản sao lưu.

9. Theo dõi và kiểm tra thường xuyên

Giám sát hoạt động của trang web: Theo dõi các hoạt động đáng ngờ trên trang web và kiểm tra thường xuyên để phát hiện các thay đổi không mong muốn. Sử dụng các công cụ như Google Search Console để theo dõi các vấn đề bảo mật.


5. Cross-Site Scripting (XSS)

Cross-Site Scripting (XSS) là một loại lỗ hổng bảo mật cho phép kẻ tấn công chèn mã JavaScript độc hại vào các trang web mà người dùng tin tưởng.

Khi người dùng truy cập vào trang web bị nhiễm, trình duyệt của họ sẽ thực thi mã độc này, dẫn đến việc kẻ tấn công có thể đánh cắp thông tin nhạy cảm, thực hiện các hành động thay mặt người dùng, hoặc thậm chí chiếm quyền điều khiển tài khoản của họ.

Cách thức hoạt động của XSS trên WordPress

WordPress, với khả năng cho phép người dùng tạo nội dung động, dễ dàng trở thành mục tiêu cho các cuộc tấn công XSS. Kẻ tấn công có thể lợi dụng các lỗ hổng trong plugin, theme, hoặc ngay cả trong mã nguồn của WordPress để chèn mã độc vào trang web.

Khi người dùng truy cập vào trang web bị nhiễm, mã độc sẽ được thực thi trong trình duyệt của họ, cho phép kẻ tấn công thực hiện các hành động như:

  • Đánh cắp thông tin: Mã độc có thể thu thập thông tin nhạy cảm như tên đăng nhập và mật khẩu.
  • Chuyển hướng người dùng: Kẻ tấn công có thể chuyển hướng người dùng đến một trang web độc hại khác.
  • Chèn nội dung độc hại: Mã độc có thể hiển thị quảng cáo không mong muốn hoặc spam.

Dấu hiệu nhận biết khi website WordPress bị nhiễm Cross-Site Scripting

Dưới đây là một số dấu hiệu chính cho thấy website WordPress của bạn có thể bị nhiễm Cross-Site Scripting (XSS):

1. Nội dung trang web bị thay đổi

  • Xuất hiện các bài viết, trang hoặc nội dung mới không liên quan: Nếu bạn thấy các nội dung lạ xuất hiện mà bạn không tạo ra, đây có thể là dấu hiệu của việc bị chèn mã độc XSS.
  • Các liên kết lạ hoặc không mong muốn: Kẻ tấn công có thể chèn các liên kết độc hại hoặc chuyển hướng người dùng đến các trang web lừa đảo.

2. Chuyển hướng không mong muốn

Người dùng bị chuyển hướng đến các trang web khác khi truy cập: Mã độc XSS có thể chuyển hướng người dùng đến các trang web không liên quan hoặc độc hại.

3. Thông báo lỗi từ trình duyệt

Trình duyệt cảnh báo về nội dung độc hại: Một số trình duyệt có thể phát hiện và cảnh báo người dùng khi trang web chứa mã độc.

4. Hoạt động đăng nhập bất thường

Các lần đăng nhập từ các địa chỉ IP lạ: Nếu bạn thấy các lần đăng nhập từ các địa chỉ IP hoặc vị trí không quen thuộc, có thể tài khoản của bạn đã bị xâm phạm.

5. Cảnh báo từ Google

Trang web bị Google cảnh báo là có nội dung độc hại: Nếu Google đánh dấu trang web của bạn là không an toàn, đây là dấu hiệu rõ ràng của việc bị nhiễm mã độc XSS.

Cách phòng tránh nhiễm Cross-Site Scripting trên website WordPress

Để phòng tránh nhiễm Cross-Site Scripting (XSS) trên website WordPress, bạn có thể thực hiện các biện pháp bảo mật sau:

1. Cập nhật thường xuyên

Cập nhật WordPress, plugin và theme: Đảm bảo rằng bạn luôn sử dụng phiên bản mới nhất của WordPress, các plugin và theme. Các bản cập nhật thường chứa các bản vá bảo mật quan trọng giúp khắc phục các lỗ hổng mà kẻ tấn công có thể khai thác.

2. Sử dụng plugin bảo mật

Cài đặt các plugin bảo mật: Sử dụng các plugin như Wordfence hoặc Sucuri để quét và phát hiện mã độc. Những plugin này cung cấp các tính năng bảo vệ tường lửa và phát hiện các hoạt động đáng ngờ.

3. Kiểm tra và xác thực dữ liệu đầu vào

Kiểm tra dữ liệu đầu vào: Đảm bảo rằng tất cả dữ liệu người dùng nhập vào được kiểm tra và xác thực trước khi được xử lý. Sử dụng các hàm mã hóa để bảo vệ dữ liệu đầu ra, ngăn chặn việc thực thi mã độc.

4. Sử dụng tường lửa ứng dụng web (WAF)

Cài đặt WAF: Tường lửa ứng dụng web giúp phát hiện và ngăn chặn các cuộc tấn công XSS và các mối đe dọa khác trước khi chúng đến được ứng dụng của bạn.

5. Mã hóa dữ liệu đầu ra

Mã hóa dữ liệu: Sử dụng các hàm mã hóa như htmlspecialchars() hoặc esc_html() trong WordPress để đảm bảo rằng bất kỳ dữ liệu nào được hiển thị trên trang web đều được mã hóa, ngăn chặn việc thực thi mã độc.

6. Hạn chế quyền truy cập

Quyền người dùng: Chỉ cấp quyền cần thiết cho người dùng. Tránh cấp quyền quản trị cho những người không cần thiết và thường xuyên kiểm tra danh sách người dùng để phát hiện các tài khoản không xác định.

7. Thực hiện sao lưu định kỳ

Sao lưu thường xuyên: Đảm bảo rằng bạn có bản sao lưu đầy đủ của trang web, bao gồm cả cơ sở dữ liệu và các tệp tin. Nếu trang web bị nhiễm mã độc, bạn có thể khôi phục lại từ bản sao lưu.

8. Giám sát và kiểm tra thường xuyên

Theo dõi hoạt động của trang web: Giám sát các hoạt động đáng ngờ trên trang web và kiểm tra thường xuyên để phát hiện các thay đổi không mong muốn. Sử dụng các công cụ như Google Search Console để theo dõi các vấn đề bảo mật.


6. Spam Injectors

Spam Injectors là một loại mã độc được sử dụng để chèn nội dung spam vào website, thường thông qua các lỗ hổng bảo mật trong mã nguồn, plugin hoặc theme của WordPress.

Những mã độc này có thể thêm các liên kết không mong muốn, bình luận spam, hoặc thậm chí tạo ra các tài khoản người dùng giả mạo, gây ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu suất và uy tín của trang web.

Cách hoạt động của Spam Injectors

  1. Khai thác lỗ hổng bảo mật: Kẻ tấn công sẽ tìm kiếm các lỗ hổng trong mã nguồn của WordPress, plugin hoặc theme để chèn mã độc vào trang web. Điều này có thể xảy ra thông qua các form nhập liệu không được kiểm tra hoặc các điểm truy cập khác.
  2. Chèn mã độc: Sau khi đã xâm nhập vào hệ thống, kẻ tấn công có thể chèn mã độc vào các tệp tin hoặc cơ sở dữ liệu của trang web. Mã độc này có thể tự động tạo ra các bình luận spam, thêm liên kết không mong muốn vào nội dung, hoặc gửi email rác từ tài khoản của trang web.
  3. Tự động hóa: Nhiều Spam Injectors hoạt động tự động, cho phép kẻ tấn công gửi một số lượng lớn bình luận hoặc liên kết spam mà không cần sự can thiệp thủ công.

Dấu hiện nhận biết khi website WordPress nhiễm Spam Injectors

Khi một website WordPress bị nhiễm Spam Injectors, có một số dấu hiệu rõ ràng mà bạn có thể nhận biết. Dưới đây là những dấu hiệu phổ biến:

1. Xuất hiện bình luận spam

  • Bình luận không liên quan: Nếu bạn thấy một số lượng lớn bình luận không liên quan hoặc có chứa liên kết lạ trên trang web, đây có thể là dấu hiệu của việc bị nhiễm Spam Injectors.
  • Bình luận lặp lại: Các bình luận có nội dung giống nhau hoặc lặp lại nhiều lần từ các tài khoản khác nhau cũng là một dấu hiệu rõ ràng.

2. Liên kết không mong muốn

  • Liên kết lạ trong nội dung: Xuất hiện các liên kết không mong muốn trong bài viết hoặc trang, có thể dẫn đến các trang web độc hại hoặc không liên quan.
  • Liên kết trong footer hoặc sidebar: Nếu bạn nhận thấy các liên kết lạ trong phần footer hoặc sidebar của trang web, đây có thể là dấu hiệu của mã độc đang hoạt động.

3. Tăng băng thông và tài nguyên sử dụng

  • Sự gia tăng đột ngột trong băng thông: Nếu bạn nhận thấy sự gia tăng đột ngột trong băng thông hoặc tài nguyên máy chủ mà không có lý do rõ ràng, điều này có thể do các hoạt động spam gây ra.
  • Thời gian tải trang chậm: Sự gia tăng bình luận spam có thể làm chậm đáng kể thời gian tải trang, ảnh hưởng đến trải nghiệm người dùng.

4. Tài khoản người dùng giả mạo

Xuất hiện tài khoản người dùng mới: Nếu bạn phát hiện các tài khoản người dùng mới mà bạn không tạo ra, có thể trang web đã bị xâm nhập và các tài khoản giả mạo đã được tạo ra.

5. Cảnh báo từ nhà cung cấp hosting

Thông báo về hoạt động đáng ngờ: Nếu nhà cung cấp hosting của bạn gửi thông báo cảnh báo về việc phát hiện mã độc hoặc hoạt động đáng ngờ trên trang web của bạn, hãy xem xét kỹ lưỡng.

6. Tăng cường hoạt động gửi email

Gửi thư rác từ trang web: Nếu bạn nhận thấy rằng trang web của bạn đang gửi email không mong muốn hoặc thư rác, điều này có thể cho thấy mã độc đang hoạt động.

Cách phòng tránh nhiễm Spam Injectors trên website WordPress

Để phòng tránh nhiễm Spam Injectors trên website WordPress, bạn có thể thực hiện các biện pháp sau:

1. Cập nhật thường xuyên

Cập nhật WordPress, plugin và theme: Đảm bảo rằng bạn luôn sử dụng phiên bản mới nhất của WordPress, các plugin và theme. Các bản cập nhật thường chứa các bản vá bảo mật quan trọng giúp khắc phục các lỗ hổng mà kẻ tấn công có thể khai thác.

2. Sử dụng plugin chống spam

Cài đặt các plugin chống spam: Sử dụng các plugin như Akismet, CleanTalk hoặc Titan Anti-Spam để giúp phát hiện và chặn spam. Những plugin này cung cấp các tính năng bảo vệ tường lửa và phát hiện các hoạt động đáng ngờ.

3. Kiểm tra và xác thực dữ liệu đầu vào

Kiểm tra dữ liệu đầu vào: Đảm bảo rằng tất cả dữ liệu người dùng nhập vào được kiểm tra và xác thực trước khi được xử lý. Sử dụng các hàm mã hóa để bảo vệ dữ liệu đầu ra, ngăn chặn việc thực thi mã độc.

4. Giới hạn quyền truy cập

Quyền người dùng: Chỉ cấp quyền cần thiết cho người dùng. Tránh cấp quyền quản trị cho những người không cần thiết và thường xuyên kiểm tra danh sách người dùng để phát hiện các tài khoản không xác định.

5. Thực hiện sao lưu định kỳ

Sao lưu thường xuyên: Đảm bảo rằng bạn có bản sao lưu đầy đủ của trang web, bao gồm cả cơ sở dữ liệu và các tệp tin. Nếu trang web bị nhiễm mã độc, bạn có thể khôi phục lại từ bản sao lưu.

6. Giám sát và kiểm tra thường xuyên

Theo dõi hoạt động của trang web: Giám sát các hoạt động đáng ngờ trên trang web và kiểm tra thường xuyên để phát hiện các thay đổi không mong muốn. Sử dụng các công cụ như Google Search Console để theo dõi các vấn đề bảo mật.


7. Drive-by Downloads

Drive-by Downloads là một dạng tấn công mạng, trong đó phần mềm độc hại được tự động tải xuống và cài đặt trên thiết bị của người dùng mà không cần sự đồng ý hoặc hành động cụ thể từ phía họ.

Tấn công này thường xảy ra khi người dùng truy cập vào một trang web bị nhiễm mã độc hoặc bị tấn công.

Cách thức hoạt động của Drive-by Downloads trên WordPress

  1. Khai thác lỗ hổng bảo mật: Kẻ tấn công có thể lợi dụng các lỗ hổng trong mã nguồn của WordPress, plugin hoặc theme để chèn mã độc vào trang web. Điều này có thể xảy ra thông qua các lỗ hổng bảo mật chưa được vá hoặc các plugin không an toàn.
  2. Chèn mã độc vào trang web: Sau khi đã xâm nhập vào hệ thống, kẻ tấn công có thể chèn mã độc vào các tệp tin hoặc cơ sở dữ liệu của trang web. Khi người dùng truy cập vào trang web bị nhiễm, mã độc sẽ được thực thi và tải xuống mà không cần sự đồng ý của họ.
  3. Sử dụng quảng cáo độc hại: Một số kẻ tấn công có thể chèn quảng cáo độc hại vào các trang web hợp pháp. Khi người dùng nhấp vào quảng cáo, mã độc sẽ được tải xuống máy tính của họ.

Dấu hiện nhận biết khi website WordPress nhiễm Drive-by Downloads

Dưới đây là một số dấu hiệu chính cho thấy website WordPress của bạn có thể bị nhiễm Drive-by Downloads:

1. Tăng cường hoạt động không mong muốn

Lưu lượng truy cập đột ngột tăng: Nếu bạn nhận thấy sự gia tăng đột ngột trong lưu lượng truy cập hoặc tài nguyên máy chủ mà không có lý do rõ ràng, có thể trang web của bạn đang bị lợi dụng để phát tán mã độc.

2. Xuất hiện các tệp tin lạ

Tệp tin lạ trong thư mục tải xuống: Kiểm tra thư mục tải xuống của người dùng để xem có bất kỳ tệp tin lạ nào được tải xuống mà họ không biết.

3. Cảnh báo từ trình duyệt

Trình duyệt cảnh báo về các trang web độc hại: Một số trình duyệt có thể cảnh báo người dùng về các trang web độc hại hoặc có nội dung không an toàn.

4. Người dùng báo cáo vấn đề

Phản hồi từ người dùng: Nếu người dùng báo cáo rằng họ gặp khó khăn khi truy cập trang web hoặc nhận được thông báo về mã độc từ phần mềm diệt virus, điều này có thể cho thấy trang web đã bị nhiễm.

Cách phòng tránh nhiễm Drive-by Downloads trên website WordPress

Để phòng tránh nhiễm Drive-by Downloads trên website WordPress, bạn có thể thực hiện các biện pháp bảo mật sau:

1. Cập nhật thường xuyên

Cập nhật WordPress, plugin và theme: Đảm bảo rằng bạn luôn sử dụng phiên bản mới nhất của WordPress, các plugin và theme. Các bản cập nhật thường chứa các bản vá bảo mật quan trọng giúp khắc phục các lỗ hổng mà kẻ tấn công có thể khai thác.

2. Sử dụng plugin bảo mật

Cài đặt các plugin bảo mật: Sử dụng các plugin như Wordfence hoặc Sucuri để quét và phát hiện mã độc. Những plugin này có thể giúp bảo vệ trang web khỏi các cuộc tấn công Drive-by Downloads bằng cách theo dõi và ngăn chặn các hoạt động đáng ngờ.

3. Kiểm tra mã nguồn

Kiểm tra mã nguồn trang web: Thường xuyên kiểm tra mã nguồn của trang web để phát hiện các đoạn mã lạ hoặc không quen thuộc. Điều này giúp bạn phát hiện sớm các mối đe dọa tiềm ẩn.

4. Sử dụng HTTPS

Cài đặt chứng chỉ SSL: Sử dụng HTTPS để mã hóa dữ liệu truyền tải giữa người dùng và trang web của bạn. Điều này giúp ngăn chặn kẻ tấn công chặn và đánh cắp thông tin nhạy cảm.

5. Hạn chế quyền truy cập

Giới hạn quyền người dùng: Chỉ cấp quyền cần thiết cho người dùng và tránh cấp quyền quản trị cho những người không cần thiết. Điều này giúp giảm thiểu rủi ro từ các tài khoản bị xâm nhập .

6. Sao lưu định kỳ

Thực hiện sao lưu thường xuyên: Đảm bảo rằng bạn có bản sao lưu đầy đủ của trang web, bao gồm cả cơ sở dữ liệu và các tệp tin. Nếu trang web bị nhiễm mã độc, bạn có thể khôi phục lại từ bản sao lưu.

7. Theo dõi và giám sát

Giám sát hoạt động của trang web: Theo dõi các hoạt động đáng ngờ trên trang web và kiểm tra thường xuyên để phát hiện các thay đổi không mong muốn. Sử dụng các công cụ như Google Search Console để theo dõi các vấn đề bảo mật. Điểm chung của các biện pháp phòng ngừa hack cho site WordPress.


Điểm chung của các biện pháp chống hack WordPress hiệu quả

Cách phòng chống nhiễm mã độc có các điểm chung sau mà bạn nên lưu ý:

  1. Cập nhật thường xuyên dùng tự động cập nhật trong WordPress cho:
    • Theme (kể cả không dùng đến)
    • Plugins (đặt biệt là các plugin bảo mật)
    • WordPress core (chỉ các phiên bản ổn định, không beta)
  2. Sao lưu WordPress định kỳ
    • Sao lưu WordPress định kỳ luôn là phao cứu sinh kể cả khi website WordPress đã bị nhiễm mã độc. Là cách nhanh nhất và hữu hiệu nhất để giải quyết vấn đề site bị nhiễm mã độc.
  3. Dùng plugin bảo mật
    • Các plugin bảo mật WordPress đóng vai trò quan trọng trong việc chỉ ra các lỗ hổng bảo mật, thông báo, cảnh báo và cả quét xóa mã độc trên site của bạn. Hãy chọn 1 plugin bảo mật để cài đặt trên WordPress.
  4. Bảo vệ tài khoản admin
    • Hạn chế quá nhiều tài khoản admin và mỗi tài khoản cần được bảo mật 2 lớp (2FA). Đồng thời không quên bảo mật cả trang đăng nhập admin. Tốt nhất là dùng plugin bảo mật nào hỗ trợ sẵn bảo mật xác thực hai lớp.
  5. Hosting an toàn
    • Đa số các hosting là cài đặt chung nhiều WordPress trong 1 server, bạn cần chọn thuê các hosting uy tín trên thị trường.

Bảo mật là một quá trình liên tục, vì vậy hãy luôn duy trì các biện pháp bảo vệ để đảm bảo an toàn cho dữ liệu website của bạn.

Hoàng Hxn
Hoàng Hxn

Xin chào! Mình là Hoàng hiện đang là Tộc trưởng của Bộ Lạc HXN. Mình là Cố vấn, Nhà đào tạo toàn thời gian trên HXN Uni, Youtube và Podcast giúp bạn Làm chủ sự ngiệp và Sống tự do. Sứ mệnh của Hoàng là đào tạo để bạn: "Học nền tảng, Làm ra tiền, Sống tự do"Tìm hiểu thêm về Hoàng Hxn

Tham gia cộng đồng WP Go trên Facebook

Bài viết: 1

1 Bình luận

Để lại một bình luận

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *